Σύμφωνα με την Wikipedia με τον όρο κεραμικά εννοούμε τα ανόργανα, μη μεταλλικά υλικά όπως ο πηλός, τα οποία μετά από πλάσιμο και ψήσιμο σε υψηλή θερμοκρασία είναι σκληρά, εύθραυστα, ανθεκτικά στην υψηλή θερμοκρασία και τη διάβρωση.
Η κεραμική είναι μια από τις αρχαιότερες ανακαλύψεις στην ιστορία του ανθρώπου αν αναλογιστούμε ότι ακόμα και η γραφή ανακαλύφθηκε πολύ αργότερα.
Πώς και πότε ανακαλύφθηκε ο πηλός;
Όπως και πολλά άλλα έτσι και η κεραμική ανακαλύφθηκε από τον άνθρωπο τυχαία. Το πιθανότερο σενάριο είναι ότι σε κάποια παραποτάμια ή παραλίμνια περιοχή με αφθονία πηλού στο έδαφος οι άνθρωποι παρατήρησαν σκληρά κεραμικά κομμάτια κάτω από τις εστίες φωτιάς. Έτσι μέσω της παρατήρησης και του πειράματος ανακάλυψαν ότι πλαθοντας αυτό το χώμα και ψήνοντας το στη φωτιά μπορούσαν να δημιουργήσουν διάφορα αντικείμενα.
Όταν οι άνθρωποι ανακάλυψαν ότι ο πηλός αφού εξορυχθεί και μετά αναμειχθεί με νερό και ψηθεί μπορούσε να μορφοποιηθεί σε αντικείμενα, ξεκίνησε η συστηματική παραγωγή κεραμικών. Ήδη πριν από 26.000 χρόνια, τα πρώτα ειδώλια ζώων και ανθρώπων όπως η Αφροδίτη του Ντόλνι Βιεστόνιτσε κατασκευάζονταν από πηλό ανακατεμένο με θρυμματισμένα οστά μαμούθ, τα οποία στη συνέχεια ψήνονταν σε κλιβάνους μερικώς σκαμμένους στο έδαφος.
Τα κεραμικά ευρήματα των αρχαιολόγων αποτελούν σημαντική πηγή πληροφοριών, αφού εξετάζοντας τα οι επιστήμονες αντλούν πληροφορίες σχετικά με τις συνήθειες των ανθρώπων που τα κατασκεύασαν και τα χρησιμοποίησαν.
Τα είδη πηλού και κεραμικών
-Earthenware Κεραμικά
Ο πηλός τύπου earthenware είναι ο πιο συνηθησμένος τύπος πηλού, είναι χαμηλής θερμοκρασίας αφού ψήνεται μεταξύ 950 και 1000 βαθμών C και συνήθως έχει χρώμα πορτοκαλί, κόκκινο, κίτρινο και γκρι. Στην κατηγορία earthenware ανήκει και ο πηλός τερακότα (Terracotta) που σημαίνει ψημένη γη με το χαρακτηριστικό καφέ – πορτοκαλί χρώμα.
-Stoneware Κεραμικά
Ο πηλός τύπου stoneware ψήνεται σε υψηλότερες θερμοκρασίες σε σχέση με τους πηλούς earthenware. Διακρίνονται σε χαμηλής και υψηλής θερμοκρασίας με εύρος από 1150 έως 1300 βαθμούς C. Το τελειωμένο ψημένο αποτέλεσμα κυμαίνεται από ανοιχτό γκρι – μπεζ έως σκούρο γκρι – καφέ.
–Πορσελάνη
Η πρώιμη ευρωπαϊκή εκδοχή της πορσελάνης χρησιμοποιούσε για εμπλουτισμό του μείγματος πηλού σκόνη τριμμενου γυαλιού.
Η γερμανική εκδοχή της πορσελάνης που είναι αυτή που χρησιμοποιείται και σήμερα αντικατέστησε την υαλόσκονη με τους άστριους κρυστάλλους. Ψήνεται στους 1460 βαθμούς C
-Κινέζικη Πορσελάνη
Η κινέζικη πορσελάνη που φτιάχνεται στις μέρες μας (Bone China) είναι ένα μείγμα που περιλαμβάνει στάχτη από οστά ζώων (συνήθως αγελάδας), άστριους κρυστάλλους, χαλαζία, καολινίτη (καολίν), σφαιροειδή πηλό, διοξείδιο του πυριτίου και άλλα. Ψήνεται στους 1260 βαθμούς C
-Απλή Κινέζικη Πορσελάνη
Η Απλή Κινέζικη Πορσελάνη είναι ένα μείγμα που περιλαμβάνει καολινίτη (καολίν), σφαιροειδή πηλό, και πηγματίτες . Ψήνεται στους 1200 βαθμούς C
Ο τροχός κεραμικής
Ο τροχός είναι από τα ποιο σημαντικά εργαλεία κεραμικής αφού χρησιμοποιείται για να δώσει μορφή ο αγγειοπλάστης σε βάζα, μπωλ, κούπες και άλλα στρογγυλά αντικείμενα.
Ως πρόδρομος του τροχού θεωρείται ένα είδος τόρνου χαμηλής ταχύτητας που χρησιμοποιούσαν στη Μέση Ανατολή ήδη από το 4500 π.Χ, ενώ ο τροχός με τη σημερινή του μορφή δεν είναι ξεκάθαρο που και από ποιον εφευρέθηκε πρώτα, αφού υπάρχουν ενδείξεις ταυτόχρονης χρήσης του την τρίτη χιλιετία π.Χ σε πολλές περιοχές όπως η Κίνα, η Ινδία, η Μεσοποταμία, η νοτιανατολική Ευρώπη και η Αίγυπτος.
Διαδικασία Παραγωγής Κεραμικών με τη Χρήση Τροχού
Πρώτα πρέπει να πλάσουμε τον πηλό ώστε να φύγει ο περιττός αέρας από μέσα και να δώσουμε ομοιογένεια όσον αφορά την υγρασία και την πλαστικότητα του . Είναι πολύ σημαντικό να φύγει ο αέρας μέσα από τον πηλό γιατί αν υπάρχει εγκλωβισμένος αέρας κατά τη διάρκεια του ψησίματος θα ραγίσει ή θα σπάσει εντελώς το αντικείμενο.
Στις μέρες ειδικά στις βιοτεχνίες για να ετοιμάσουν τον πηλό πριν την κατεργασία χρησιμοποιούν ζυμωτήρια . Πρόκειται για μηχανήματα που με τη βοήθεια του κενού αέρος ζυμώνουν και αφαιρούν τον περιττό αέρα και παραδίδουν τον πηλό σε μορφή μακαρονιού.
Αφού λοιπόν κοπεί ο πηλός από τη συσκευασία του εργοστασίου με την βοήθεια της πετονιάς σε μικρά κομμάτια ο κεραμίστας τον βάζει στο ζυμωτήριο και τον παίρνει ομοιογενή και χωρίς αέρα έτοιμο για πλάσιμο.
Αν δεν έχουν ζυμωτήρια οι κεραμίστες μπορεί να χρησιμοποιήσουν ένα είδος πρέσσας (φανταστείτε την πρέσσα που ανοίγει τα ζυμαρικά σε μεγέθυνση) που ανοίγει το πηλό σε φύλλο και στη συνέχεια με ζύμωμα στο χέρι φέρνουν τη μάζα στην επιθυμητή υφή.
Βρέχουμε τη βάση του δίσκου του τροχού ρίχνουμε τη μάζα στο δίσκο βρέχουμε τα χέρια μας προσπαθούμε να κεντράρουμε τον πηλό πάνω στο δίσκο ώστε ακουμπώντας τον να μην χτυπάει τα χέρια μας. Βρέχουμε συνέχεια τα χέρια μας για να γλιστράει ο πηλός και ξεκινάμε να δίνουμε σχήμα.
Αφού πλάσουμε το αντικείμενο στο επιθυμητό σχήμα το αφήνουμε να στεγνώσει για μερικές ημέρες το ποσό εξαρτάται από τη θερμοκρασία και την υγρασία περιβάλλοντος.
Αφού στεγνώσει σε ικανοποιητικό βαθμό το βάζουμε πάλι πάνω στον τροχό για την ομαλοποίηση του κάτω μέρους του αντικειμένου δηλαδή της πατούρας αλλά και για το τρίψιμο και φινίρισμα του υπολοίπου. Σε αυτή τη φάση προσθέτουμε τα πρόσθετα διακοσμητικά ή χρηστικά που είναι απαραίτητα, αν για παράδειγμα φτιάχνουμε φλυτζάνι κολλάμε το χεράκι. Στη συνέχεια βάζουμε το αντικείμενο στο φούρνο ώστε να γίνει το πρώτο ψήσιμο και να προκύψει το μπισκότο (έτσι λέγεται το κεραμικό μετά το πρώτο ψήσιμο).
Μετά το πρώτο ψήσιμο είναι η ώρα της διακόσμησης του μπισκότου με τα πυροχρώματα και της εμφιάλωσης (γυαλώματος) με τους άστριους κρυστάλλους.
Να σημειωθεί ότι η κεραμική τέχνη απαιτεί πειραματισμό προκειμένου κάποιος να εξελιχθεί προς το καλύτερο και να τελειοποιήσει τις τεχνικές του.